Polska Rada Ekumeniczna
   

Powstanie i rozwój Polskiej Rady Ekumenicznej

Pierwszą w Polsce organizacja międzywyznaniową był powstały w 1923 roku Oddział Krajowy Światowego Związku Krzewienia Przyjaźni między Narodami za pośrednictwem Kościołów. W pierwszych latach swego istnienia Oddział Krajowy był płaszczyzną spotkań sześciu Kościołów ewangelickich tradycji luterańskiej, reformowanej i ewangelicko-unijnej, miejscem rozstrzygnięć różnych spornych kwestii, a także podejmowanych wspólnie akcji. Po przystąpieniu w 1930 roku do Oddziału Krajowego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, nastąpiło historyczne spotkanie we wspólnej organizacji dwóch odmiennych tradycji chrześcijańskich - ewangelicyzmu i prawosławia.(...)

Tymczasowa Rada Ekumeniczna, która ukonstytuowała się pod koniec 1942 roku jako rezultat organizowanych od mniej więcej dwóch lat konspiracyjnych zebrań ekumenicznych, była budowana od samego początku na szerszej bazie konfesyjnej. W warunkach okupacji było rzeczą oczywistą, że przedstawiciele poszczególnych wyznań należeli do niej personalnie, a nie jako oficjalni reprezentanci Kościołów. Opracowano ekumeniczne "Wyznanie Wiary Polskich Chrześcijan" (Konfesja Polska), formułujące zasady dogmatyczne uznane za wspólne dobro. Na zebraniu odbywającym się w marcu 1944 roku w kaplicy metodystycznej w Warszawie, dokument podpisali duchowni następujących Kościołów:

  • Ewangelicko - Augsburskiego,
  • Ewangelicko - Reformowanego,
  • Metodystycznego,
  • Kościoła Starokatolickiego Mariawitów
  • Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego.

Pierwsze publiczne wystąpienie Tymczasowej Rady Ekumenicznej miało miejsce 14 października 1945 roku. Poza reprezentantami pięciu wyżej wymienionych Kościołów, udział w pracach zadeklarowali baptyści i prawosławni. (...)

Oficjalne ukonstytuowanie się Polskiej Rady Ekumenicznej nastąpiło w Warszawie, 15 listopada 1946 roku z udziałem 46 delegatów reprezentujących 12 wyznań:

  • Kościół Ewangelicko - Augsburski,
  • Kościół Ewangelicko - Reformowany,
  • Kościół Metodystyczny,
  • Polski Kościół Chrześcijan Baptystów,
  • Kościół Ewangelicznych Chrześcijan,
  • Związek Kościołów Chrystusowych,
  • Kościół Wiary Ewangelicznej,
  • Unię Zborów Adwentystów Dnia Siódmego,
  • Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny,
  • Polski Narodowy Kościół Katolicki,
  • Kościół Starokatolicki Mariawitów i
  • Kościół Starokatolicki.

Podjęto dwie ważne decyzje: przyjęto statut (tymczasowy) i wybrano władze. Prezesem Polskiej Rady Ekumenicznej został ks. Zygmunt Michelis (1890-1977), duchowny Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego. (...)

Działalności nie ograniczano tylko do terenu Warszawy. W Łodzi, Bytomiu, Gdańsku, Lublinie i Krakowie powstały okręgowe rady ekumeniczne. Żywo rozwijała się także praca wśród młodzieży. W czerwcu 1947 roku odbyła się Ogólnopolska Konferencja Chrześcijańskiej Młodzieży Ekumenicznej, a w lutym 1948 roku powołano Młodzieżową Radę Ekumeniczną, w której zasiedli przedstawiciele dziewięciu wyznań.

Nie zapomniano o wydawnictwach. W latach 1947-1950 ukazywał się, żywo redagowany, "Kościół Powszechny", organ Polskiej Rady Ekumenicznej. Dla wspólnego użytku Kościołów członkowskich wydano "Śpiewnik Kościoła Powszechnego".

W atmosferze histerycznego doszukiwania się wszędzie przez władze komunistyczne szpiegów amerykańskich, doszło do aresztowania wielu duchownych z protestanckich Kościołów wolnych i Polskiego Narodowego Kościoła Katolickiego; zwierzchnik ostatniego z wymienionych Kościołów, bp Józef Padewski, zmarł w areszcie w maju 1951 roku.

W tych trudnych dla ekumenizmu polskiego warunkach, 30 marca 1951 roku obradowało w Warszawie doroczne plenarne posiedzenie Polskiej Rady Ekumenicznej. Punkt trzeci obrad przewidywał likwidację rady i zerwanie łączności z centralą w Genewie. W toku burzliwej dyskusji padło jednak wiele głosów w obronie rady. Ks. Julian Pękala z Kościoła Narodowego, po wymienieniu jej dotychczasowych osiągnięć, stwierdził w konkluzji: "...dlatego moje serce pragnie, ażeby Rada Ekumeniczna nie rozwiązywała się, lecz żyła nadal dla wspólnego dobra...". W podobnym duchu wypowiedział się ks. A. Kircun: "...Trzeba, żeby trwała tak długo, póki to będzie możliwe. Mam dla niej wiele wdzięczności i pragnę, żeby praca jej rozwijała się dalej..." Ks. Edward Dietz z Kościoła Ewangelicko - Augsburskiego jako ostatni z dyskutantów oświadczył: "...Stwierdzam, że nie ma wśród nas nikogo, kto by zgodził się na likwidację rady. Wobec tego zapytuję prezesa, czy projekt zlikwidowania rady nie jest wynikiem sugestii władz państwowych?..."(...)

Zastój w działalności Polskiej Rady Ekumenicznej trwał ponad cztery lata. Odwilż polityczna, której pierwsze oznaki pojawiły się w 1955 roku, umożliwiła wznowienie pracy. Dnia 7 grudnia tegoż roku odbyło się pierwsze, po dłuższej przerwie zebranie rady, w którym uczestniczyły nawet te Kościoły, które wcześniej zadeklarowały swoje wystąpienie. Na posiedzeniu tym postanowiono z uznaniem przyjąć do wiadomości wysiłki Światowej Rady Kościołów oraz Amerykańskiego Zawiązku Kościołów dla zmniejszenia międzynarodowego naprężenia i ochrony pokoju. Możliwość podjęcia takiej uchwały ukazywała dobitnie, że atmosfera polityczna w kraju ulegała zdecydowanej poprawie. (...)

Chociaż Polska Rada Ekumeniczna była od samego początku radą Kościołów, to jednak w praktyce, w pierwszym piętnastoleciu powojennym nosicielem idei ekumenicznej było stosunkowo wąskie grono przedstawicieli Kościołów. Ta sytuacja zaczęła się powoli zmieniać, gdy w 19 60 roku prezesem PRE wybrano zwierzchnika Kościoła Ewangelicko- Reformowanego, bpa Jana Niewieczerzała (1914-1981), człowieka o niezwykłym darze zjednywania szerokiego grona przedstawicieli najróżniejszych Kościołów dla idei i współpracy ekumenicznej. (...)

Liczba Kościołów członkowskich ustabilizowała się na poziomie ośmiu. Były to:

  • Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny,
  • Kościół Polskokatolicki,
  • Starokatolicki Kościół Mariawitów,
  • Kościół Ewangelicko-Augsburski,
  • Kościół Ewangelicko-Reformowany,
  • Kościół Metodystyczny,
  • Polski Kościół Chrześcijan Baptystów
  • Zjednoczony Kościół Ewangeliczny

. (...) Do końca lat sześćdziesiątych stosunki miedzy Polską Radą Ekumeniczną a Kościołem Rzymskim miały charakter nieoficjalny. W okresie tym wielu duchownych, zakonnych i świeckich wyznawców Kościoła Rzymskiego zaczynało bywać na okolicznościowych nabożeństwach z okazji Tygodnia Modlitwy o Jedność Chrześcijan, organizowanych przez Kościoły członkowskie PRE. Od 1962 roku Kościół Rzymski przystąpił sam do urządzania nabożeństw z tej okazji, na które, z własnej inicjatywy, przybywali duchowni i wierni niektórych Kościołów zrzeszonych w PRE. (...)

Oficjalne stosunki między Polską Radą Ekumeniczną a Komisją Episkopatu ds. Ekumenizmu nawiązane zostały dopiero w styczniu 1974 roku przez powołanie Komisji Mieszanej. (...)

Polska Rada Ekumeniczna w pierwszych latach swojego istnienia zrzeszała dwanaście Kościołów, dzisiaj natomiast należy do niej tylko siedem. Spośród pięciu Kościołów, które usamodzielniły się po rozpadzie Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w 1988 roku, żaden nie stał się członkiem PRE. Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, który wystąpił z rady w 1950 roku, nigdy więcej nie podjął starań o ponowne przyjęcie.

Karol Karski

Fragmenty referatu: "Powstanie i rozwój Polskiej Rady Ekumenicznej" wygłoszonego na sympozjum ekumenicznym z okazji 50-lecia PRE dnia 16 kwietnia 1996r.

Przedruk za Zwiastun 9/96

Polska Rada Ekumeniczna, zrzesza obecnie siedem Kościołów członkowskich:

Praca Rady jest prowadzona w komisjach, których członkowie są delegatami Kościołów członkowskich. Integralną część Rady stanowią oddziały regionalne, obejmujące swym zasięgiem cały kraj. Polska Rada Ekumeniczna organizuje corocznie Ekumeniczny Tydzień Modlitwy o Jedność Chrześcijan. Komisja Kobiet jest organizatorem Światowego Dnia Modlitwy Kobiet.

Wszystkie Kościoły zrzeszone w Radzie należą do Europejskiej Konferencji Kościołów.Cztery Kościoły Rady są członkami Światowej Rady Kościołów.

Z Polską Radą Ekumeniczną na prawach członka stowarzyszonego współpracuje Towarzystwo Biblijne w Polsce, Społeczne Towarzystwo Polskich Katolików (będące ruchem świeckich w obrębie Kościoła Polskokatolickiego) i Chrześcijańska Akademia Teologiczna (uczelnia państwowa kształcąca teologów dla Kościołów nierzymskokatolickich).

Naczelnym organem statutowym Rady jest Zgromadzenie Ogólne, obradujące co pięć lat. Pomiędzy Zgromadzeniami jego funkcje przejmuje Prezydium Rady. Walne

Zgromadzenie wybiera na pięcioletnią kadencję Zarząd i Prezesa Polskiej Rady Ekumenicznej. Obecnie funkcję tę sprawuje Biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP - ks. Jan Szarek. Dyrektorem PRE jest Andrzej Wójtowicz.